135-D નોટિસ એ ગુજરાત જમીન મહેસૂલ કાયદા (Bhulekh Bombay Land Revenue Code, 1879) ની કલમ 135-D હેઠળ જારી કરવામાં આવતી એક મહત્વપૂર્ણ સૂચના છે. આ નોટિસ ખાસ કરીને જમીનના હક્કપત્રકમાં (Records of Rights – 7/12 અને 8A) થતા ફેરફારો, જેને “મ્યુટેશન” અથવા “ફેરફાર નોંધ” કહેવાય છે, તેની સાથે સંબંધિત છે.
ચાલો તેને વિગતવાર સમજીએ:
મ્યુટેશન (ફેરફાર નોંધ) શું છે?
મ્યુટેશન એટલે જમીનની માલિકી હકમાં થતા ફેરફારોને સરકારી રેકોર્ડ (૭/૧૨ અને ૮-અ) માં નોંધવાની પ્રક્રિયા. જ્યારે કોઈ જમીન વેચાય, ખરીદાય, વારસાઈમાં આવે, ભેટ તરીકે અપાય, વહેંચણી થાય, કે અન્ય કોઈ રીતે માલિકી હક બદલાય, ત્યારે આ ફેરફારને મહેસૂલી રેકોર્ડમાં દાખલ કરવો જરૂરી છે. આ પ્રક્રિયાને “મ્યુટેશન” કહેવાય છે.
135-D નોટિસ શા માટે?
જમીન મહેસૂલ કાયદાની કલમ 135-D નો મુખ્ય ઉદ્દેશ્ય જમીનના હક્કપત્રકમાં થતી કોઈપણ ફેરફાર નોંધ (મ્યુટેશન) અંગે સંબંધિત પક્ષકારોને જાણ કરવાનો અને તેમને વાંધો ઉઠાવવાની તક આપવાનો છે. આ કાયદો સુનિશ્ચિત કરે છે કે જમીનના રેકોર્ડમાં કોઈ અન્યાયી અથવા ગેરકાયદેસર ફેરફાર ન થાય.
135-D નોટિસની પ્રક્રિયા:
જ્યારે કોઈ જમીન સંબંધિત દસ્તાવેજ (જેમ કે વેચાણ દસ્તાવેજ, વારસાઈ પ્રમાણપત્ર, વહેંચણી પત્ર) સબ-રજિસ્ટ્રાર કચેરીમાં નોંધાય છે અથવા જમીનના હક અંગેનો કોઈ અહેવાલ તલાટીને મળે છે, ત્યારે તલાટી નીચે મુજબની કાર્યવાહી કરે છે:
નોંધ દાખલ કરવી: તલાટી ફેરફાર રજિસ્ટર (ગામ નમૂના નંબર ૬) માં આ ફેરફાર અંગેની કાચી નોંધ દાખલ કરે છે.
નોટિસની બજવણી: આ નોંધ દાખલ કર્યા પછી, તલાટી નીચેના તમામ પક્ષકારોને 135-D નોટિસ જારી કરે છે:
જેમના નામ જમીનના હક્કપત્રકમાં નોંધાયેલા છે (ખેડૂતો, ખાતદારો).
જેમને આ ફેરફારથી સીધો ફાયદો થાય છે (જેમ કે ખરીદનાર, વારસદાર).
જેમને આ ફેરફારથી નુકસાન થઈ શકે છે અથવા જેમને આ ફેરફારમાં કોઈ હિત સંબંધ હોય (જેમ કે વેચનાર, બેંકો, અન્ય ભાગીદારો).
ચાવડીમાં પ્રદર્શન: આ નોટિસની એક નકલ ગામની ચાવડી (જાહેર નોટિસ બોર્ડ) પર પણ પ્રદર્શિત કરવામાં આવે છે, જેથી કોઈપણ વ્યક્તિ તેને જોઈ શકે અને વાંધો ઉઠાવી શકે.
વાંધા રજૂ કરવાનો સમય: નોટિસ મળ્યાની તારીખથી ૩૦ દિવસ ની અંદર, કોઈપણ હિત સંબંધ ધરાવતી વ્યક્તિને આ ફેરફાર નોંધ સામે લેખિતમાં વાંધો (ઓબ્જેક્શન) ઉઠાવવાનો અધિકાર છે. આ વાંધો તલાટી અથવા મામલતદાર સમક્ષ રજૂ કરી શકાય છે.
વાંધાનું નિરાકરણ:
જો ૩૦ દિવસની અંદર કોઈ વાંધો ન મળે, તો તલાટી દ્વારા આ નોંધને પ્રમાણિત (certified) કરી દેવામાં આવે છે અને તે કાયમી ધોરણે જમીનના રેકોર્ડમાં દાખલ થઈ જાય છે.
જો કોઈ વાંધો મળે, તો તલાટી તેની વિગતો વિવાદ રજિસ્ટરમાં (Dispute Register) દાખલ કરે છે. ત્યારબાદ મામલતદાર દ્વારા તમામ પક્ષકારોને સાંભળીને અને પુરાવાઓની ચકાસણી કરીને આ વાંધાનું નિરાકરણ કરવામાં આવે છે. મામલતદારના નિર્ણય બાદ જ ફેરફાર નોંધને પ્રમાણિત કરવામાં આવે છે.
રેકોર્ડ અપડેટ: નોંધ પ્રમાણિત થયા પછી, તલાટી ૭/૧૨ અને ૮-અ જેવા જમીનના રેકોર્ડમાં જરૂરી ફેરફારો કરે છે.
135-D નોટિસનું મહત્વ:
પારદર્શિતા: આ નોટિસ જમીનના રેકોર્ડમાં પારદર્શિતા લાવે છે, જેથી કોઈ ગુપ્ત અથવા ગેરકાયદેસર ફેરફાર ન થાય.
વાંધા ઉઠાવવાનો અધિકાર: તે હિત સંબંધ ધરાવતા લોકોને પોતાનો વાંધો રજૂ કરવાની અને તેમનો હક સુરક્ષિત રાખવાની તક પૂરી પાડે છે.
વિવાદ નિવારણ: જો કોઈ વિવાદ હોય તો, તેનું નિરાકરણ કાયદેસર રીતે થઈ શકે છે.
કાયદાકીય માન્યતા: 135-D નોટિસની પ્રક્રિયા પૂર્ણ થયા પછી જ ફેરફાર નોંધને કાયદેસર રીતે માન્ય ગણવામાં આવે છે.
આધુનિક સમયમાં:
વર્તમાન સમયમાં, ગુજરાતમાં “ઇ-ધરા” જેવા ઓનલાઈન પ્લેટફોર્મ દ્વારા મ્યુટેશનની પ્રક્રિયા ઝડપી અને સરળ બની છે. 135-D નોટિસ પણ ઘણીવાર ઓનલાઈન જોઈ શકાય છે અને કેટલીક જગ્યાએ દસ્તાવેજ નોંધણી સમયે જ અરજદારોને રૂબરૂમાં નોટિસની બજવણી કરવામાં આવે છે, જેથી વિલંબ ટાળી શકાય.
ટૂંકમાં, “135-D નોટિસ ફોર મ્યુટેશન” એ જમીનના હક્કપત્રકમાં થતા કોઈપણ ફેરફાર અંગે સંબંધિત પક્ષકારોને જાણ કરવા અને તેમને વાંધો રજૂ કરવાની તક આપવા માટે ગુજરાત સરકાર દ્વારા જારી કરવામાં આવતી એક કાનૂની સૂચના છે. તે જમીન સંબંધિત વ્યવહારોમાં સુરક્ષા અને પારદર્શિતા સુનિશ્ચિત કરે છે.